Ushqim ( Korruptum ) Gjenetik
Valet e debatit qe eshte zhvilluar dhe po zhvillohet ende sot ne bote mbi organizmat transgjenike me ne fund arriten edhe ne Shqiperi. Gjate gjashtemujorit te pare te ketij viti mediat shqiptare, si ato te shkruara dhe ato elektronike, qarqet shkencore dhe shoqatat mjedisore kane hapur debatin, i cili ka ne qender pyetjen: a jane kushtet qe ne vendin tone te rriten bime e kafshe me origjine transgjenike? A duhet te importojme produkte ushqimore me origjine transgjenike? OMGJ-te dhe shkenca. Ne debatin kunder OMGJ-ve, sipas nje libri te fundit, jane perfshire 579 shkencetare nga 71 vende te botes. Duhet theksuar se mes shkencetareve qe mbrojne teorine kujdes me organizmat transgjenike dhe te atyre shkencetareve dhe prodhuesve qe mbrojne teorine ska ndonje problem rreth organizmave transgjenike, lejoni shkencen te zbatoje gjithqka, jeta i vendos vete ekuilibret, ka nje ndryshim konceptual. Ata shkencetare ose grupime njerzish qe mbrojne teorine e pare i shikojne organizmat transgjenike si nje problem multifaktorial (shkencor, ekonomik, mjedisor, social, etik etj.), ndersa grupimi i dyte i shikon transgjeniket si inpute qudiberese, qe do te shpetojne boten nga uria. OMGJ-te dhe praktikat bujqesore Thuhet se bimet dhe kafshet qe vijne nga farerat transgjenike kursejne inpute, ulin koston e prodhimit etj. Natyrisht, shembuj te tille pozitive ka, por gjykimi eshte me realist kur degjon edhe opinione te tjera. - Pambuku transgjenik deshtoi 100% ne Indi. Fara me fuqi mbirese te dobet, prekje e larte nga semundjet e kalbezimit rrenjor, prekje e larte nga krimbi i boqes, demtuesi numer nje i kesaj bime kudo ne bote, ishin disa nga shkaqet. - Soja trangjenike arriti te grumbolloje me pak azot organik ne rrenjet e saj sesa soja e zakonshme. - Fakte te ngjashme u thane per perqindjen e vajit nga bima e kolzes vajore. - Siq dihet, 75% e organizmave transgjenike jane krijuar me qellimin qe herbicidi Raundup te djege vetem barerat e egra dhe te mos e demtoje misrin dhe sojen transgjenike. Per te folur perseri per terrenin shqiptar dhe per kete herbicid, ne nuk kemi perdorur kurre ne miser e soje herbicidin Raundup. Madje, ndikimet anesore qe po jep Raundupi ne mjedis dhe ne shendetin e njerezve dhe faunes se dobishme, sipas literatures se fundit, jane me te renda sesa disa nga herbicidet qe ne sot po perdorim aktualisht ne Shqiperi (sot tek ne herbicidet perdoren ne grure, ne rreth 25% te siperfaqes, ne miser vetem ne 1% te siperfaqes, ne vreshta vetem ne rreth 0,5% te siperfaqes, ne bimet e tjera ose aspak ose shume me pak se ne bimet qe permendem me siper). Kontradiktore jane edhe rezultatet per bimet qe kane te futur artificialisht ne trupin e tyre toksinen me shkurtimin Bt, nga emri latinisht i biopreparatit me baze Bacillus thuringiensis. Ky bacil eshte perdorur dy vitet e fundit edhe ne Shqiperi kunder tenjes se rrushit (autori i ketij shkrimi e perdor ate ne vreshta), por me metoden normale d.m.th. kur fillojne e dalin larvat e tenjes, bejme sperkatje siperfaqesore te bimeve dhe kur larvat infektohen, ngordhin. Larvat dhe bima jane ne kontakt me preparatin vetem pak dite dhe preparati nuk ka lidhje me sistemin e bimes. Ne bimet transgjenike eshte krejt tjeter. Genet, qe jane pergjegjes per toksinen e Bacilit, futen ne genin e misrit dhe bima e ka ate ne trup si nje vaksine per gjithe periudhen bimore. Cili ishte rezultati? Insektet, duke ngrene vazhdimisht ne trupin e bimes, u ambientuan dhe fituan rezistence (pra, ne kete rast shmanget kembimi i preparateve brenda sezonit). Organizmat e modifikuara gjenetikisht dhe bujqit shqiptare. Po te pyesesh bujqit tane mbi farerat e huaja qe blejne, ata nuk ankohen nga rendimenti i tyre, por nga qmimi i tyre i larte dhe sepse ato jane me ³grykese² ne inpute sesa mund te sigurojne ata. Ka edhe te tjera gjera qe shqetesojne bujqit tane, siq jane: mungon uji, qmimet e inputeve jane te larta, keshillimin e kane larg, kreditimi u mungon, mbrojtja doganore u mungon, nxitja ne media u mungon etj. Pervoja tregon se nuk ka inpute qudiberese, por ka politika agrare qudiberese. Ne mjedisin shqiptar kompjuteri dhe celularet jane inpute qudiberes, por bujqesia nuk po ndjek ende ritmet e teknikes. Ushqimet prej OMGJ-ve dhe sofra shqiptare. Shqiperia, ne keto vite te periudhes kalimtare, shume vlera i ka bere pis dhe i ka ndotur. Te pakten, te ruaje te paster pjaten e gjelles. Le te vazhdoje ta mbushe ate me gjelle te shijshme e te mira si per shendetin e vet, ashtu edhe per te terhequr rreth sofres se saj me shume miq e me shume para. Qofte edhe nga ana psikologjike, pse ta bejme te frikshme sofren tone (pak psikoza te drejta e te padrejta kane krijuar te tjeret per ne?). Ushqimet transgjenike na afrojne me bujqesine konvencionale (bujqesi me shume kimikate), ne nje kohe kur neve na duhet strategjia e bujqesise natyrale, bujqesise se integruar dhe asaj organike, qe siguron shendet te qendrueshem per njerezit dhe mjedisin. Ushqimet transgjenike, sipas mendimit tim te derisotem, ne menyre figurative na afrojne me prane me najlonin, plastiken, qimenton, qizmet e gomes, ndersa Shqiperine e ben me terheqese nje ekonomi qe ecen drejt pambuqeve, leshit, drurit, lekures, pra sa me afer produkteve natyrale dhe organike. Jane keto arsyet pse une e quaj shume te arsyeshem dhe te matur vendimin e Komisionit te Bujqesise se Parlamentit Shqiptar qe vendosi ³te pengohet hyrja ne Shqiperi e Organizmave transgjenike per periudhen e 5 viteve te ardhshme.² Vrapi drejt transgjeneve na demton me shume sesa vonesa per te qene te kujdesshem ndaj tyre. *Autori eshte agronom specialist per mbrojtjen e bimeve